Idź do

Historia

Biebrza
Nazwa rzeki pochodzi od słowa bóbr. Biebrza pojawia się w dokumencie z 1358 r., w którym Książe Kiejstut zatwierdza i opisuje granicę pomiędzy Litwą i dystryktem Grodzieńskim, a ziemią księcia Siemowita Mazowieckiego i jego dystryktami wizneńskim i goniądzkim. W dokumencie tym Bebrza występuje w formie nazwy polskiej ("a Bebrza directe ad Thargouisko..."). Bóbr (bobr) jest ruską formą nazwy.
Jaćwingowie i Połekszanie
Jaćwingowie byli ludem bałtyjskim zaliczanym do plemion pruskich. Zamieszkiwali obszar położony między Biebrzą na południu, Niemnem na wschodzie i północy oraz wielkimi jeziorami mazurskimi na zachodzie. Przybyli tu wraz z innymi plemionami Bałtów znad środkowego Dniepru i Prypeci ok. VI w. n.e. Jednym z plemion jaćwieskich zamieszkujących okolice rzeki Ełk byli Połekszanie. Najbliżej byli spokrewnieni z plemionami pruskimi, a w dalszej kolejności - z litewskimi. Dane historyczne wspominające Połeksze są bardzo nieliczne i pochodzą tylko z lat 1192 - 1273.
Stabilizacja osadnictwa
Przełom wieku XIV i XV przyniósł koniec wojen w regionie i stabilizację osadnictwa. Wielcy Książęta Litewscy stopniowo utrwalali swe panowanie na Podlasiu i nad Biebrzą. Władcy Mazowsza ustąpili z ziemi goniądzkiej i rajgrodzkiej.
We wrześniu 1422r. układem melneńskim ostatecznie dokonano podziału ziem zajmowanych przez Jaćwingów i Połekszan. Wytyczanie granicy krzyżacko-litewskiej rozpoczęto w Kamiennym Brodzie na rzece Ełk w pobliżu jeziora Toczyłowa i jeziora Greywy.
Eksploatacja puszczy i bagiennych łąk
Dolinę Biebrzy we wczesnym okresie historycznym porastały puszcze. Jej Eksploatacja mogła rozwijać się dopiero po ustaniu wojen. Przybywali do niej myśliwi, rybacy, kosiarze trawy i pasterze bydła ze swoimi stadami. W puszczy były letnie mieszkania bartników, zwane stanami i budami. Taki stan gospodarowania istniał już co najmniej w XIV w. Potwierdza to dokument wystawiony w 1379 r. przez Krzyżaków, w którym zobowiązali się nie utrudniać wyliczonych form eksploatacji puszczy przez „Rusinów i Grodnianów”.

Żydzi nad Biebrzą
W latach 20-tych XVI w. wypędzono Żydów z wielu miast Wielkopolski, Małopolski i Mazowsza, które uzyskały przywilej de non tolerandis Judaeis. 20 lat później miały miejsce poważne prześladowania Żydów w miastach czeskich, austriackich i niemieckich. Wielu z nich uciekało na wschód. Znaleźli tu dogodne warunki do osadnictwa dzięki anulowaniu w 1503 r. przez Wlk. Księcia Aleksandra, dekretu z 1495 r. nakazującego Żydom opuszczenie Litwy. Osiedlani byli w miastach, miasteczkach i wsiach. W okolicach Biebrzy, najwcześniej pojawili się w Tykocinie (1522), Nowym Dworze (1540) i Rajgrodzie (1587). W I poł. XVII w zawitali do Goniądza, Lipska, Knyszyna i Jasionówki. W II połowie tego wieku byli obecni w Sidrze, Dolistowie i Suchowoli, na początku XVIII w. w Dąbrowie Białostockiej i Trzciannem, a pod koniec XVIII w Sztabinie.

Archeologia

Stwierdzono tu łącznie 1919 stanowisk archeologicznych. Rozpoznanie obiektów archeologicznych jest niezadowalające, gdyż tylko nieliczne z nich zostały przebadane metodą wykopaliskową. Większość danych pochodzi z badań terenowych, potocznie zwanych powierzchniówkami.
Jedne z ciekawszych stanowisk archeologicznych zlokalizowane są w pobliżu Wizny, Góry Strękowej, Grądów Woniecko, Niewiarowa, Sośni, i Woźnejwsi.
Grodzisko w Wiźnie to jedno z najcenniejszych i najciekawszych stanowisk wczesnośredniowiecznych w Polsce. Obiekt ten jest dobrze udokumentowany w źródłach pisanych (najstarszy dokument pochodzi z 1065 r.) i archeologicznych. Prace wykopaliskowe pozwalają z dużym prawdopodobieństwem przyjąć, że co najmniej od XII w. jednym z ważniejszych zajęć miejscowej ludności była hodowla zwierząt. Po ustąpieniu wiosennych zalewów, dolina Biebrzy zamieniała się w olbrzymie pastwisko, mogące wyżywić stada bydła, koni i owiec. W Górze Strękowej znaleziono m.in. 29 srebrnych monet arabskich wybitych w okresie panowania dynastii z X w. n.e. oraz 2 zausznice półkoliste z kuleczkami na łańcuszkach.
Stanowisko w Grądach Woniecko jest bardzo cenne ze wzg. na odkrycie reliktów osady kultury łużyckiej (wczesna epoka żelaza), które w rejonie Biebrzy i Narwi należą do rzadkości. Znalezione tu pochówki kultury grobów kloszowych (późna epoka brązu), występują daleko poza zasięgiem osadnictwa tej kultury.
Grodzisko w Niewiarowie wraz z odkrytą osadą przygrodową i cmentarzyskiem jest kompleksem osadniczym, który może przynieść dodatkowe informacje dotyczące pogranicza polsko rusko jaćwieskiego w średniowieczu i panujących wówczas kontaktów handlowych. Obiekt jest narażony na wybieranie żwiru.
Badania stanowiska w Sośni przyniosły bardzo ważne dla archeologii pradziejowej wyniki. Wystąpiły tu zespoły zabytków krzemiennych typowych dla mezolitycznej kultury północno - janisławickiej. W oparciu o materiały pozyskane podczas badań w Sośni wydzielona została młodsza faza rozwoju neolitycznej i wczesnobrązowej kultury niemeńskiej z typowymi naczyniami ostrodennymi.
W Woźnawieś stwierdzono ślady osadnictwa schyłkowopaleolitycznego, mezolitycznego i neolitycznego. Odsłonięto tu rzadko spotykane elementy rozplanowania obozowiska mezolitycznego: umocnione paleniska lub jamy do gotowania. Wyjątkowo cennym i unikalnym znaleziskiem jest mezolityczny grób szkieletowy kultury janisławickiej. Odkrycia pochówków z tego okresu są wyjątkowo rzadkie nie tylko w Polsce północno - wschodniej, ale i w pozostałej części kraju. W Woźnejwsi stwierdzono posługiwanie się ochrą mineralnym pigmentem do barwienia zwłok na czerwono. W niewielu obiektach na terenie Polski odnotowano użytkowanie tej substancji.

Tradycje ciągle żywe

Biebrzański Park Narodowy od 1999 r. jest współorganizatorem Targów Produktu Lokalnego, na których twórcy ludowi z regionu prezentują i sprzedają swoje rękodzieło. Pisankarstwo, tkactwo, hafciarstwo, plecionkarstwo, wikliniarstwo, rzeźba, plastyka i pieczywo obrzędowe to ciągle żywe tradycje. Lipsk jest stolicą pisanki. W Korycinie, Lipsku i Janowie kobiety tkają na krosnach tkaniny dwuosnowowe. Twórcy ludowi z gmin: Goniądz, Janów, Mońki, Nowy Dwór, Sztabin, Trzcianne, Wizna, Lipsk rzeźbią bądź malują. W większości gmin mieszkają hafciarki.
Na szczególną uwagę zasługują korowaje (tradycyjny tort weselny) Janiny Trochimowicz oraz pisanki Danuty Harasimowicz, Krystyny Cieśluk, Barbary Tarasewicz i innych twórczyń z Lipska, rzeźby ptaków wykonywane przez Marzenę Wróblewską z Goniądza i Bogdana Tuszyńskiego z Dziękoń/ k. Moniek, wyroby z wikliny Zygmunta Skubicha z Budnego/ k. Goniądza, hafty Teresy Kalinowskiej z Trzciannego. Warsztaty tkackie na których powstają urokliwe tkaniny dwuosnowowe posiadają: Bernardeta Rość z Szaciłówki/k. Korycina, Kazimiera Makowska z Lipska, Ludgarda Sieńko z Janowa.

Oryłka

Spław Narwią i jej dopływami, w tym Biebrzą istniał od czasów późnego średniowiecza. Przedmiotem spławu były głównie produkty leśne: miód, wosk, skóry, potaż, drewno masztowe i budulcowe, pozyskiwane w rozległych puszczach wschodniej Polski. Spław drewna, zwany orylką, istniał nad Biebrzą do 1939 r.
Drewno spławiano w formie tratew, przygotowywanych w charakterystyczny sposób z wcześniej obrobionego drewna. Oryle (flisacy) budowali na tratwach szałasy (budy) i paleniska. Spław wymagał licznych umiejętności wymijania bądź usuwania przeszkód.
Specyfika pracy orylów i ich bezpośredni kontakt ze środowiskiem wodnym przyniósł specjalne techniki rybołówstwa, łowiectwa i przygotowywania potraw. Oryle uchodzili za ludzi zaczepnych, lokujących się poza granicami osiadłego społeczeństwa. Orylka wykształciła skromny, ale ciekawy folklor, w postaci przysłów, żartów i przyśpiewek. Na tratwach grano muzykę, a nawet tańczono.
Na Biebrzy spławiano drewno zwykle od Dębowa, zaś przy wyjątkowo dobrym stanie wód - od Lipska. Przystaniami orylskimi na Biebrzy były Sztabin, Osowiec i Goniądz, zaś na Narwi: Tykocin i Wizna. W miejscach tych istniały knajpy orylskie.

Społeczeństwo - gminy i powiaty:

powiat AUGUSTÓW
gmina LIPSK o powierzchni 184 km2, 6410 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się 1756 ha obszaru gminy. Są to głównie łąki leżące przy górnym prawobrzeżnym odcinku Biebrzy.
gmina SZTABIN o powierzchni 361 km2, 5800 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się 5559 ha obszaru gminy. Stanowią go tereny łąkowe i zaroślowe w dolinach rzek Biebrzy oraz Netty
gmina BARGŁÓW KOŚCIELNY o powierzchni 187 km2, 6500 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się niewielki obszar łąk nad rzeką Nettą o pow. 281 ha terenu należącego do gminy.
powiat GRAJEWO
gmina RAJGRÓD o powierzchni 207 km2, 5600 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się duży kompleks bagiennych lasów tzw "Brzeziny Ciszewskie" oraz półnaturalnych łąk nad dolnym odcinkiem rzeki Jegrzni o powierzchni 1466 ha .
gmina GRAJEWO o powierzchni 308 km2 , 6300 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się obszar gminy o powierzchni 972 ha terenu gminy. Stanowi go duży kompleks bagiennych brzezin na torfowiskach tzw "Brzeziny Kapickie" oraz łąki nad starym korytem rzeki Ełk (Łęg) i środkową Jegrznią
gmina RADZIŁÓW o powierzchni 199 km2, 5300 mieszkańców.
W granicach Parku położony jest duży kompleks sosnowych borów "Sośnia" a także naturalnych turzycowisk oraz użytkowanych łąk nad dolną Biebrzą o powierzchni 4177 ha obszaru gminy
powiat ŁOMŻA
gmina JEDWABNE o powierzchni 159km2, 5900 mieszkańców.
W granicach Parku leży niewielki teren 326 ha łąk nad dolną Biebrzą.
gmina WIZNA o powierzchni 132 km2, 4400 mieszkańców.
W granicach Parku położony jest obszar 25 ha łąk w dolnej Biebrzy.
powiat MOŃKI
gmina JAŚWIŁY o powierzchni 175 km2, 6000 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się 1189 ha terytorium gminy. Są to użytkowane rolniczo nadbiebrzańskie łąki w okolicach Dolistowa Starego i Nowego oraz wsi Zabiele.
gmina TRZCIANNE o powierzchni 331 km2, 4940 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się wielki obszar 16.539 ha sosnowych borów bagiennych, olsów i brzezin,turzycowisk, użytkowanych rolniczo półnaturalnych łąk w dolnym basenie rzeki Biebrzy i lewobrzeżnej środkowej Narwi
gmina GONIĄDZ o powierzchni 376 km2, 5340 mieszkańców.
W granicach Parku położony jest wielki, liczący 21787 ha obszar gminy, co stanowi 58% jej powierzchni. Stanowią ją sosnowe i bagienne bory, tereny zaroślowe, ciągi mineralnych, piaszczystych wydm, turzycowisk oraz użytkowanych rolniczo łąk. Na obszarze tym znajduje się słynny rezerwat "Czerwone Bagno", największa europejska naturalna ostoja łosia
 
powiat SOKÓŁKA
gmina NOWY DWÓR o powierzchni 120km2, 3165 mieszkańców.
W granicach Parku jest 171 ha obszaru gminy. Stanowią go głównie użytkowane rolniczo łąki w rejonie górnej Biebrzy
gmina SUCHOWOLA o powierzchni 255 km2, 7800 mieszkańców.
W granicach Parku znajduje się obszar 3132 ha łąk nad środkową Biebrzą.
gmina DĄBROWA BIAŁOSTOCKA o powierzchni 264 km2, 13600 mieszkańców.
W granicach Biebrzańskiego Parku Narodowego znajduje się liczący 1843 ha obszar nalezący do gminy. Są to głównie użytkowane rolniczo łąki położone przy lewobrzeżnym górnym odcinku Biebrzy.
Współdziałanie Biebrzańskiego Parku Narodowego z lokalnymi samorządami jest ukierunkowane na wspieranie rozwoju społeczno-gospodarczego gmin oraz rozwiązywanie zagadnień ochrony środowiska,zagospodarowania tutystycznego, ochronę dziedzictwa kulturowego i historycznego a także włączanie lokalnej społeczności w procesy ochrony przyrody Parku.
Dane kontaktowe Samorządów w Dolinie Biebrzy
Powiat AUGUSTOWSKI
Starosta: Jarosław Szlaszyński

 ul. 3 Maja 29, 16- 300 Augustów, tel. 87 643 9650, powiat.augustowski@home.pl

gmina LIPSK
Burmistrz: Lech Łępicki

Urząd Miejski: ul. Żłobikowskiego 4/2, 16-315 Lipsk, tel. 87 642 2699, fax. 08764, gmina@lipsk.pl

gmina SZTABIN
Wójt: Jarosław Karp

Urząd Gminy: ul. Augustowska 53, 16-310 Sztabin, tel. 87 643 9750, ugsztabin@sztabin.ug.gov.pl

gmina BARGŁÓW KOŚCIELNY
Wójt: Radosław Wawiórko

Urząd Gminy: ul. Augustowska 47, 16-320 Bargłów Kościelny, tel. 87 642 4011, barglow@barglow.dt.pl

powiat GRAJEWSKI
Starosta: Waldemar Remfeld,

ul. Strażacka 6b, 19-200 Grajewo, tel. 86 273 8463, powiat@starostwograjewo.pl

gmina RAJGRÓD
Burmistrz: Ireneusz Gliniecki

Urząd Miejski, ul. Warszawska 32, 19-206 Rajgród, tel. 86 272 1624, gmina@umrajgrod.pl

gmina GRAJEWO
Wójt: Stanisław Szleter

Urząd Gminy: ul. Komunalna 6, 19- 200 Grajewo, tel. 86 272 3000, sekretariat@uggrajewo.pl

gmina RADZIŁÓW
Wójt: Krzysztof Milewski

Urząd Gminy: Pl. 500-lecia 14, 19-213 Radziłów, tel. 86 273 6001, sekretariat@gminaradzilow.pl

powiat ŁOMŻYŃSKI
Starosta: Lech Szabłowski

ul. Szosa Zambrowska 1/27, 18-400 Łomża, tel. 86 215 6900, starostwo@powiatlomzynski.pl

gmina JEDWABNE
Burmistrz: Adam Mariusz Niebrzydowski

Urząd Miejski: ul. Żwirki i Wigury 3, 18-420 Jedwabne, tel. 86 217 2040, urzad@jedwabne.pl

gmina WIZNA
Wójt: Mariusz Soliwoda

Urząd Gminy: Pl. Raginisa 35, 18-430 Wizna, tel. 86 219 6018, sekretariat@gminawizna.pl

powiat MONIECKI
Starosta: Błażej Buńkowski

ul. Słowackiego 5a, 19-100 Mońki, tel. 85 727 8800, fax 85 727 8030, starostwo@monki.pl

gmina JAŚWIŁY
Wójt: Jan Joka

Urząd Gminy: Jaświły 7, 19-124 Jaświły, tel. 85 716 8013, gmina@jaswily.iap.pl

gmina TRZCIANNE
Wójt: Marek Krzysztof Szydłowski

Urząd Gminy: ul. Wojska Pol. 10, 19-104 Trzcianne, tel. 85 738 5056, trzcianne@trzcianne.pl

gmina GONIĄDZ
Burmistrz: Grzegorz Andrzej Dudkiewicz

Urząd Miasta i Gminy: Pl. 11 Listopada 38, 19-110 Goniądz, tel. 85 738 0043, fax. 85 738 0307, kancelaria.um@goniadz.pl

powiat SOKÓLSKI
Starosta: Piotr Rećko

Ul. Marszałka Piłsudskiego 8, 16- 100 Sokółka, tel. 85 711 0811, starostwo@sokolka-powiat.pl

gmina NOWY DWÓR
Wójt Andrzej Humienny

Urząd Gminy: Pl. Rynkowy 21, 16-205 Nowy Dwór, tel. 85 722 6032, ugnowydwor@gmail.com

gmina SUCHOWOLA
Burmistrz: Michał Grzegorz Matyskiel

Urząd Miejski: Pl. Kościuszki 5, 16-150 Suchowola, tel. 85 722 9400, sekretariat@suchowola.pl

gmina DĄBROWA BIAŁOSTOCKA
Burmistrz: Artur Gajlewicz

Urząd Miejski: ul. Solidarności 1, 16-200 Dąbrowa Białostocka, tel. 85 712 1100, dabrowab@beep.pl